Quay trở lại Việt Nam trước những năm 2000, thế hệ cha mẹ kết hôn khi mới đôi mươi, thậm chí còn sớm hơn. Tuy nhiên ở những năm gần đây, nhiều người trẻ lại bình thường hoá việc kết hôn, thậm chí khi bước sang tuổi 30 những câu hỏi quen thuộc: “Bao giờ cưới?” – và đôi khi câu trả lời là một nụ cười ngập ngừng: “Chưa sẵn sàng.”
Sự khác biệt ấy không chỉ đến từ lựa chọn cá nhân, không chỉ là phản chiếu thế hệ mà còn phản ánh một chuyển biến lớn trong quan niệm sống, giá trị xã hội và định nghĩa về hôn nhân giữa các thế hệ.
Khi hôn nhân từng là “bước ngoặt cuộc đời”
Với thế hệ cha mẹ – những người sinh ra và trưởng thành trong giai đoạn hậu chiến hoặc đầu thời kỳ đổi mới – hôn nhân được xem là cột mốc quan trọng đánh dấu sự trưởng thành.
Ở độ tuổi 20–25, nhiều người lựa chọn lập gia đình, sinh con và gánh trên vai vai trò trụ cột. Là định nghĩa về “ổn định” có công việc, vợ chồng và con cái.
Chính bởi các yếu tố xã hội, văn hóa và kinh tế đã ảnh hưởng mạnh mẽ đến quyết định này. Quan niệm truyền thống về giới, trách nhiệm và danh dự gia đình khiến việc kết hôn sớm trở thành điều tự nhiên. “Đến tuổi phải cưới” là câu nói phổ biến, phản ánh tư duy xem hôn nhân như một nghĩa vụ.
Bên cạnh đó, ở thời điểm kinh tế chưa phát triển, con người thường tìm kiếm sự ổn định tinh thần và hỗ trợ lẫn nhau thông qua hôn nhân. Với họ, “xây tổ ấm” là cách để cùng vượt qua khó khăn, chứ không phải gánh nặng.
Bên cạnh đó ở thời điểm kinh tế chưa phát
Khi thế hệ trẻ muốn hiểu rõ bản thân trước khi ràng buộc
Ngược lại, ở thế hệ trẻ ngày nay – đặc biệt là nhóm trong độ tuổi 25–3, khác về khái niệm hôn nhân đã có sự thay đổi rõ rệt.
Theo những thống kê dữ liệu về độ tuổi kết hôn trung bình của phụ nữ Việt Nam hiện nay là 27, nam giới là 29, tăng hơn 3–4 năm so với những thập kỷ trước. Tỷ lệ người lựa chọn sống độc thân lâu dài cũng tăng đáng kể, đặc biệt ở khu vực thành thị đã và đang tạo nên một làn sống xu hướng.
Nguyên nhân đến từ nhiều yếu tố:
– Áp lực tài chính: Chi phí sinh hoạt, nuôi con ngày càng cao khiến nhiều người muốn ổn định sự nghiệp, ổn định về tài chính trước khi lập gia đình để giảm áp lực.
– Tư duy tự do cá nhân: Người trẻ ngày nay đề cao quyền lựa chọn, họ mong muốn trải nghiệm và phát triển bản thân trước khi cam kết lâu dài.
– Thay đổi trong vai trò giới: Phụ nữ hiện đại đang có xu hướng tập trung vào học tập và công việc mà không còn xem hôn nhân là mục tiêu duy nhất..
– Ảnh hưởng từ truyền thông và toàn cầu hóa: Mạng xã hội, phim ảnh, và văn hóa phương Tây giúp giới trẻ tiếp cận đa dạng mô hình, phong cách sống, từ độc thân có chủ đích (single by choice) đến “co-living” hay “co-parenting”.
Tất cả tạo nên một phản chiếu thế hệ, thế hệ không sợ kết hôn, nhưng cũng không vội vàng bước vào nó. Họ muốn kết hôn khi cảm thấy sẵn sàng về tâm lý, tài chính và cảm xúc – chứ không phải vì “đến tuổi”.
Hai thế hệ – Hai góc nhìn, một sự phản chiếu
Nếu nhìn lại, sự khác biệt giữa hai thế hệ không nằm ở giá trị đúng – sai, mà ở bối cảnh và nhu cầu thời đại. Ở thế hệ trước, xã hội khuyến khích đề cao tinh thần về trách nhiệm, còn thế hệ nay người trẻ chọn sống trong môi trường đề cao cái tôi và quyền tự quyết. Cũng vì thế, nhiều bậc cha mẹ đôi khi cảm thấy khó hiểu khi con cái “chưa cưới dù đã đủ tuổi”, trong khi người trẻ lại cảm thấy áp lực khi bị so sánh với “thế hệ trước đã làm được”.
Sự thay đổi của xã hội và định nghĩa mới về “hạnh phúc”
Hôn nhân ngày nay không còn được xem là nghĩa vụ bắt buộc hay “thước đo hạnh phúc” duy nhất.
Sự phát triển của xã hội, kinh tế và công nghệ cho phép con người sống độc lập hơn để được mở rộng lựa chọn hơn.
Theo nhiều chuyên gia xã hội học, sự chậm trễ trong việc kết hôn không đồng nghĩa với khủng hoảng giá trị, mà là dấu hiệu của sự trưởng thành trong nhận thức. Người trẻ ngày nay không muốn “lấy đại”, mà muốn tìm một mối quan hệ thực sự phù hợp – nơi cả hai cùng phát triển, tôn trọng và chia sẻ.
Điều này thể hiện rõ qua các xu hướng mới: sống thử để hiểu nhau hơn, kết hôn muộn, hoặc thậm chí lựa chọn không kết hôn. Các lựa chọn này phản ánh một xã hội cởi mở hơn, tôn trọng cá nhân hơn.
Từ khác biệt đến thấu hiểu
Sự khác biệt giữa “bố mẹ cưới sớm” và “con chưa sẵn sàng” đôi khi tạo nên khoảng cách thế hệ. Nhưng khoảng cách ấy có thể thu hẹp bằng sự lắng nghe và thấu hiểu.
Cha mẹ từng sống trong thời kỳ cần sự ổn định, nên việc lập gia đình sớm là lựa chọn hợp lý. Còn con cái trưởng thành trong thời đại biến động, nơi mỗi quyết định đều gắn liền với trách nhiệm cá nhân, nên họ muốn cân nhắc kỹ lưỡng.
Cả hai thế hệ đều mong cầu một điều chung: bình yên và hạnh phúc.
Chỉ là, cách họ tìm đến hạnh phúc khác nhau – người chọn “xây tổ ấm”, người chọn “xây chính mình” trước khi chia sẻ tổ ấm đó.
Kết luận: Hôn nhân không còn là đích đến, mà là hành trình lựa chọn
Câu chuyện “cưới sớm hay chưa sẵn sàng” không còn đơn thuần là vấn đề cá nhân, mà là tấm gương phản chiếu của sự chuyển dịch văn hóa và giá trị sống. Nếu thế hệ trước xem hôn nhân là khởi đầu của sự ổn định, thì thế hệ nay xem đó là sự đồng hành tự nguyện – nơi hai cá nhân đủ hiểu mình để hiểu người khác. Trong bức tranh đa sắc của xã hội hiện đại, không có khuôn mẫu nào đúng tuyệt đối. Hôn nhân, tự do hay độc thân đều là lựa chọn hợp pháp của một người trưởng thành.
