Ngày nay, khái niệm “đi làm” không còn gói gọn trong tám tiếng văn phòng hay một chức danh ổn định. Ngày càng nhiều bạn trẻ, đặc biệt là Gen Z lựa chọn cho mình con đường tự do làm việc, tự do sống, nơi công việc và cuộc đời được sắp đặt theo cách riêng, không theo khuôn mẫu truyền thống.
Xu hướng nghề nghiệp của thế hệ mới
“Tự do làm việc, tự do sống” mô tả xu hướng nghề nghiệp của thế hệ mới (Gen Z và Gen Alpha) theo đuổi sự linh hoạt, cân bằng cuộc sống và công việc, tự do lựa chọn địa điểm, thời gian và hình thức làm việc, thường thông qua làm tự do. Tự do làm việc có thể là freelancer, khởi nghiệp, làm việc từ xa, hay bất kỳ mô hình nào cho phép bạn tự chủ.
Tự do làm việc, tự do sống là lối sống, nhịp sống được thế hệ mới cho là phù hợp khi không nhất thiết phải chạy theo khuôn mẫu “học – làm – thăng chức – lập gia đình” như truyền thống. Tự do sống nghĩa là được toàn quyền quyết định cách mình sử dụng thời gian, tiền bạc, các mối quan hệ và mục tiêu cuộc đời.
Sở dĩ, thế hệ trẻ chọn con đường tự do không chỉ để “làm theo ý thích”, mà còn để tìm một định nghĩa mới cho sự thành công: thành công không đo bằng chức danh hay mức lương cố định, mà bằng khả năng sống đúng với giá trị, năng lực và mong muốn của bản thân.
“Tự do làm việc, tự do sống” vì thế vừa là đặc quyền, vừa là thử thách. Nó không dành cho tất cả mọi người, nhưng với những ai đủ bản lĩnh, tự do chính là cánh cửa mở ra một cuộc đời nhiều sắc màu, nhiều cơ hội, và cũng nhiều bài học xứng đáng.
Khi “tự do” có giá
Theo thống kê, đến năm 2025, khoảng 11% lực lượng lao động tại Việt Nam sẽ lựa chọn trở thành lao động tự do, trong đó có tới 26% là người trẻ. Con số này cho thấy xu hướng làm việc độc lập đang ngày càng được ưa chuộng, đặc biệt trong thế hệ Gen Z – những người đề cao sự linh hoạt và tự chủ.
Tuy nhiên, phía sau sự hấp dẫn của “tự do” là không ít thách thức. Dưới góc nhìn của thế hệ đi trước vốn coi trọng sự ổn định, việc “không chức danh, không biên chế, không tổ chức” dễ bị xem là thiếu bền vững. Điều này khiến nhiều bạn trẻ phải đối mặt với hành trình dài để thuyết phục và minh chứng với cha mẹ rằng lựa chọn của họ là nghiêm túc và đáng tin cậy.
Mặt khác, người làm việc tự do cũng phải đánh đổi nhiều quyền lợi: không hợp đồng lao động, không chế độ phúc lợi, không lương ngoài giờ hay thưởng lễ Tết. Sự thoải mái và chủ động đồng nghĩa với việc họ phải tự lo toàn bộ an sinh cá nhân.
Không chỉ vậy, việc thiếu môi trường tập thể và đồng nghiệp đồng hành khiến lao động tự do thường phải đối mặt với áp lực “đơn thương độc mã”. Họ buộc phải xây dựng kỷ luật cá nhân vững chắc, tự học hỏi và mở rộng kết nối để tồn tại và phát triển trong con đường này.
Tự do lại càng đòi hỏi kỷ luật
Nhiều người lầm tưởng rằng tự do là muốn làm gì thì làm, không gò bó, không giới hạn. Nhưng sự thật lại ngược lại: càng tự do, bạn càng phải kỷ luật. Bởi khi không còn sếp giao việc, không còn đồng nghiệp thúc giục, tất cả chỉ còn phụ thuộc vào chính bạn, liệu bạn có đủ tỉnh táo để đặt mục tiêu, đủ kiên nhẫn để bám deadline, đủ bản lĩnh để chịu trách nhiệm cho mọi quyết định của mình.
Tự do cũng đồng nghĩa với việc bạn phải tự lo toàn bộ, từ thu nhập, thời gian, sức khỏe cho đến mối quan hệ. Nếu thiếu kỷ luật, sự tự do ấy rất dễ biến thành buông thả. Và một khi đánh mất nhịp sống, bạn sẽ nhanh chóng bị bỏ lại trong guồng quay khắc nghiệt của thị trường. Bởi kỷ luật chính là điểm tựa để tự do trở nên bền vững. Tự do mà không có kỷ luật thì chỉ là mơ mộng ngắn hạn, nhưng tự do đi cùng kỷ luật mới là con đường giúp bạn thật sự làm chủ cuộc đời mình.
Tự do rõ ràng xu thế không thể đảo ngược trong kỷ nguyên mới, nó phản ánh khát vọng sống và làm việc theo cách riêng của thế hệ trẻ, nơi giá trị cá nhân được đặt ngang hàng với thành công nghề nghiệp. Thế nhưng, tự do không phải là con đường trải đầy hoa hồng, nó chỉ thực sự dành cho những ai đủ kỷ luật để tự quản, đủ bản lĩnh để đối diện với những áp lực “một mình” và đủ kiên trì để theo đuổi lý tưởng đến cùng.
